Son dönemlerde artması planlanan vergi yükleri ile birlikte, özellikle Kurumlar vergisi Kanun’da yer alan vergi yönetme olanakları, şirketler için daha da önemli hale gelmektedir. Vergi Planlama, vergi yüklerini toplumsal faydaları da gözeterek azaltmak amacıyla, kanunlarda indirim, istisna, muafiyet gibi çeşitli imkanlar bulunmaktadır. Mevzuatların koyduğu sınırlar dahilinde yararlanılan bu avantajlar, şirketlere vergi tasarrufu ile gelir yaratır. Dolayısıyla şirketlerin uluslararası piyasada rekabet edebilmesine ve ülkemiz için hayati önem taşıyan yenilikçi alanlarda üretim yapabilmesine imkan sağlanmaktadır.
Şirketlerin vergi yüklerini azaltmak için; alternatif vergi planlaması stratejileri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır. Kurumlar vergisi beyanları yapılmadan bu stratejiler mutlaka değerlendirilmelidir.
1-Ar-Ge/Tasarım Merkezi Faaliyetleri Vergi Planlama
Ar-Ge ve Tasarım faaliyetleri bulunan şirketler, Ar-Ge ve Tasarım merkezleri kurarak ya da bu faaliyetlere ilişkin projelerini kamu otoritelerine onaylatarak, önemli düzeyde vergi avantajı elde edebilirler.
| Kurumlar Vergisi: Ar-Ge Tasarım İndirimi | Harcamaların tamamını bir kez daha matrahtan düşebilme, %100 vergi indirimi hakkı |
| Personel Gelir Vergisi İstisnası | %80-%95 arası gelir vergisi terkini |
| SGK İşveren Primi Desteği | %50 İşveren primi desteği |
| Makine ve teçhizat alımların KDV istisnası | Makine bedeli x KDV oranı |
| Gümrük vergisi istisnası | İthal eşya için gümrük vergisinin tamamı |
| Damga vergisi istisnası | Merkez faaliyetleri kapsamındaki kağıtların damga vergisinin tamamı |
2- Teknopark Faaliyetleri
Ar-Ge, tasarım ve yazılım faaliyeti gösteren firmalar, faaliyetlerini Teknoparklarda yürüterek vergi avantajları elde edebilirler.
| Kurumlar Vergisi İstisnası | Teknopark kazançlarına %100 İstisna |
| Personel Gelir Vergisi İstisnası | %100 gelir vergisi terkini |
| SGK İşveren Primi Desteği | %50 İşveren primi desteği |
| Makine ve teçhizat alımların kdv istisnası | Makine bedeli x KDV oranı |
| Gümrük vergisi istisnası | İthal eşya için gümrük vergisinin tamamı |
3- Üretime Dayalı Yatırım Faaliyetleri
Yatırımlar için yatırım teşvik programları ile önemli düzeyde vergi avantajları elde edilebilir. 2021 yılında çağrı bazlı açılacak olan Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi programı ayrıca incelenmelidir.
| İndirimli Kurumlar Vergisi | Yatırıma katkı oranına kadar indirimli kurumlar vergisi uygulaması |
| Personel Gelir Vergisi İstisnası | Asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisi terkinleri |
| SGK İşveren Primi Desteği | Asgari ücret üzerinden hesaplanan SGK teşvikleri |
| Makine ve teçhizat alımların kdv istisnası | Makine bedeli x KDV oranı |
| Gümrük vergisi istisnası | İthal eşya için gümrük vergisinin tamamı |
| Faiz ve Kar Payı Desteği | Yatırım için kullanılan kredilerin faiz desteği |
| KDV İadesi | Bina ve inşaat harcamaları için kdv iadesi |
| Enerji Desteği | Üretim dönemlerindeki enerji gideri desteği |
| Yatırım Yeri Tahsisi | Çevre ve Şehircilik Bakanlığının belirleyeceği usullerde yatırım yatırım yeri tahsisi |
| Kamu Alım Garantisi | Belli miktar ve tutarda kamu alım garantisi |
| Nitelikli Personel Desteği | 1 ay için asgari ücretin 20 katı 5 yıl süresince ücret desteği |
4-Şirket Yeniden Yapılanmaları Vergi Planlama
Şirket birleşmeleri; oluşacak sinerji, piyasadaki rekabeti lehe çevirme, gayri maddi hak kazanımları, büyümeye göre daha hızlı ve pratik olması sebepleriyle tercih edilmekle birlikte, farklı vergi avantajlarını da beraberinde getirir.
| İndirimli Kurumlar Vergisi | Kobi birleşmelerinde %75 e kadar indirimli kurumlar vergisi |
| KDV avantajı | Birleşilen kurumun devreden KDV tutarını kullanabilme imkanı |
| Zarar Mahsubu | Birleşilen kurumun birikmiş zararlarını mahsup imkanı |
Şirket bölünmeleri faaliyetlerde pratiklik sağlamakla birlikte; vergisiz devirleri de mümkün kılar.
Şirketlerin nevi değişlikleri ile de vergi planlama yapılabilir. (Şahıs şirketlerinin sermaye şirketlerine dönüştürülmesi, Limited şirketlerin anonim şirketlere dönüştürülmesi, yıllara sari inşaat ve onarma işlerinde iş ortaklığı yerine adi ortaklık kurmak vb.)
5- İhracat Odaklı Yapılanmalar
Serbest Bölgeler; ihracat için yatırım ve üretimi arttırmak, ülkeye yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak, ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli şekilde sağlamak, dış finansman ve ticaret imkânlarından daha fazla yararlanmak amaçlarıyla kurulmaktadır. Vergi, resim, harç, gümrük ve kambiyo mükellefiyeti ile ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanmaması serbest bölgeleri vergi planlaması açısından önemli kılmaktadır.
| Kurumlar Vergisi | %100 Muafiyet |
| Personel Gelir Vergisi İstisnası | Ücretler gelir vergisinden istisna |
| Makine ve teçhizat alımların KDV istisnası | Makine bedeli x KDV oranı |
| Gümrük vergisi istisnası | Bölgeye giren mallar için ödenmez. |
Yurt dışı iştirak olunan kurumun kazançları, Kurumlar vergisi 5 1/b maddesindeki şartlar taşıması halinde Türkiye’ de kurumlar vergisinden istisna edilebilir.
Yurt dışındaki inşaat, onarım, montaj işleri ve teknik hizmetlerin yapılabilmesi için ilgili ülke mevzuatına göre ayrı bir şirket kurulmasının zorunlu olduğu durumlarda, özel amaç için kurulduğunun ana sözleşmelerinde belirtilmesi ve fiilen bu amaç dışında faaliyetinin bulunmaması şartıyla, söz konusu şirketlere iştirak edilmesinden elde edilen kazançlar vergiden istisnadır.
Yurt dışındaki kişi ve kurumlara Türkiye’de verilen hizmetlerden (mimarlık, mühendislik, tasarım, yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe kaydı tutma, çağrı merkezi, ürün testi, sertifikasyon, veri saklama, veri işleme, veri analizi, eğitim ve sağlık) elde edilen karın %50’ si kurumlar vergisi matrahından indirilebilir.
6- Patente Dayalı Vergi İstisnası
Patent veya faydalı model ile tescillenen buluşlardan elde edilen gelirlerin %50 si (kiralama, satış, seri üretim, buluş yoluyla üretilen ürünlerin satışı dahil) kurumlar vergisinden 5 yıl süreyle istisna tutulabilmektedir.
7- Globalleşme
Uluslararası faaliyet planlamalarında, yasal sınırlar içinde kazancın vergi oranlarının düşük olduğu ülkelere kaydırılması, vergi cenneti ülkelerde şube-merkez yapılanmaları, transfer fiyatlandırma stratejileri de kullanılarak efektif bir şekilde vergi oranlarını azaltılabilmektedir.
8- Fona Yatırım ve Fona Yatırma Sözü
Gayrimenkul Yatırım Fonları
GYO‘ların gayrimenkullerin satışından veya kiralanmasından elde edilen gelirleri kurumlar vergisinden istisnadır. Damga vergisi ve stopaj avantajları da bulunmaktadır. İnşaat sektöründeki firmaların yatırımlarının gayrimenkule dayalı olduğunu düşündüğümüzde hem alım satımı kolaylaştırmak hem de borsada işlem görmesi ve likitide yüksekliği sağlaması açısından GYO kurmak avantajlı olacaktır.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonları ve Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları
Şirketlerin yatırım yapmadan önce, GSYF’ye yatırım taahhüttü ile yatırım yapılan tutarı kurumlar vergisi matrahından düşebilme imkanı bulunmaktadır.
Yatırımdan sağlanan alım satım kazancı ve kar payı kazançlarında vergi istisnalarından faydalanabilmektedir.
9-Diğer Vergi Planlama Stratejileri Vergi Planlama
- Gayrimenkul ve İştirak Hissesi satışlarından doğan istisnalar,
- Nakit Sermaye İndirimi,
- Sat Geri Kirala,
- Amortisman yöntemi vasıtasıyla vergi erteleme,
- Maliyet veya gider yazma ihtiyarilik seçenekleri ile vergi yükü erteleme,
- Değersiz alacak veya şüpheli alacakları gider yazabilme,
- Alacak borç senetleri reeskontları hesaplama gibi birçok vergi yükü azaltma ve vergi yükü erteleme imkanı ile şirketlere finansman sağlamak mümkündür.
Vergi planlama; mevzuatların sık sık değişmesi, yeniden düzenlenmesi sebebiyle uzmanlık gerektiren bir konudur. Doğru yapılan bir vergi planlaması hem mikro hem de makro düzeyde etkili olabilmektedir. Kısa vadede finansman kaynağı ile daha fazla yatırıma ve üretime yönelme sağlanmakta, orta uzun vadede ise ülke ekonomisinin büyümesine ve kalkınmasına önemli katkılar sağlanmaktadır. Ancak, vergi matrahlarını aşındırarak hazine zararı da yaratmamak adına agresif bir vergi planlamasından kaçınmak önemlidir.
Merve Özdemir
