Yenilikçi fikirler – Fikri Mülkiyet Hakları için en güvenli koruma yöntemi Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarıdır. Kısaca FSMH diyebiliriz. FSMH kanadında da yenilikçi fikirleri korumak birçok enstrümanlar bulunmaktadır. Fikrin ve yeniliğin nev’ine bağlı olarak patent, faydalı model, endüstriyel tasarım, bitki ıslahçı hakları, telif hakları, marka, hatta know how’larımızı FSMH ile koruyabiliriz.
Endüstriyel Tasarım Başvuruları ile ilgili ürünün görselliğini koruduğumuz entrümandır. İşin teknik yönünü-fonksiyonunu koruyan enstrümanlarımız da faydalı model veya patenttir. Buluşun yenilikçi bir çözüm olup olmadığı hakkında fikir sahibi olmanın en sağlıklı yolu ise araştırmadır. Bunun için Türk Patent Ofisi, Avrupa Patent Ofisi, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, Amerika Marka ve Patent Ofisi gibi uluslararası araştırma yapılabilecek olan birçok ücretsiz veri tabanları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra birçok ücretli veri tabanları da mevcuttur.
Buluş, genel olarak yaşadığımız sorunlara getirdiğimiz çözümlerdir diyebiliriz. Bir buluşun patent kategorisine girebilmesi için yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik dediğimiz 3 temel kritere sahip olması gerekmektedir. Ülkemizde olan ama dünyada bazı ülkelerde olup, bazılarında olmayan bir diğer koruma yöntemi de faydalı modeldir. Faydalı modellerde buluş basamağı aranmamaktadır, yeni ve sanayiye uygulanabilir olması faydalı model tescili için yeterlidir. Burada bahsedilen yeniliğin ise patentte de olduğu gibi teknik bir yenilik olması gerekmektedir. Faydalı model başvurularını daha mütevazi çözümler için düşünebiliriz. İstisna olarak kimyasal ürünler ve prosesler faydalı model ile korunamamaktadır.
Yenilik kriterini değerlendirirken basit düşünelim, yaşanan teknik bir problemi çözmek üzere sisteme getirdiğimiz değişiklik diyebiliriz. Biraz ilginç bir örnek ile açacak olursak, örneğin dizüstü bilgisayarlarda mause kullanımı kaynaklı karpal tünel sendromunu önlemek üzere, dizüstü bilgisayarın klavye kısmı ile ekran kısmının yerinin değiştirildiği bir buluş yapılmış olsun, eğer bu daha önce dünyada yapılmamış ise yeni olarak kabul edilmektedir.
Patent kriterlerinden en gri bölgede kalanı buluş basamağı (inventive step) kriteridir. Buluş basamağını, yapılan yeniliğin aşikâr olmaması, mevcut teknik ile geliştirilen buluş arasında yaratılan deltanın nasıl yapıldığının sorusunun yanıtı olarak da tanımlayabiliriz. Buluş basamağı kriterini sağlayan unsurun veya yöntemin de tıpkı yenilik gibi dünyada daha önce ifşa edilmemiş bir bilgi olması şartı bulunmaktadır.
Bir patent başvuru sahibine sadece başvuru yapıldığı ülke veya bölgede koruma sağlamaktadır. Patentin korumasını başvuru yapılan ülke dışına da genişletmek için tanınan süre, rüçhan tarihinden itibaren 12 aydır. Tüm fikri hak korumaları için başlıca şunu belirtebiliriz, Talep Yoksa Koruma Yok!! Dolayısı ile Türkiye’de var olan bir patent sadece bize Türkiye’de koruma verir. Sıklıkla karşılaştığımız “Türkiye’de bir patent başvurusu yaptığımda bu başvuru ile neden tüm dünyada koruma elde edemiyorum? “ sorusunu özetle şu şekilde açıklayabiliriz;
Patent üretme hakkı değil ürettirmeme, engelleme hakkı yani tekel hakkı veren bir enstrümandır. Eğer bir patent başvurulduğu anda tüm dünyada üretimi engelliyor olsa idi şu anda tüm dünya üretimi sadece belirli bir kesimin elinde olurdu ve çoğu endüstri üretim dahi yapamayabilirdi veya üretim yapmak için ciddi lisans bedelleri ödemek durumunda kalabilirdi. Bu yüzden patentin koruması başvurulduğu ülkeler ile sınırlıdır. Yani nerede ticari bir tekel hakkı elde etmek istiyor isek o ülkelerde bu tekel hakkını talep etmeli yani niyetimizi göstermeliyiz, bunun için de ilgilendiğimiz coğrafyalarda başvuru yapmamız gereklidir.
Öte yandan yurt dışı başvuru süreçleri de maliyetli bir süreç. Bu maliyetleri optimize etmek üzere çeşitli topluluk başvurusu yapma imkânları bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi Türkiye’nin de üyesi olduğu, Avrupa Patent sözleşmesi kapsamında yapılan EP (Avrupa Patent) başvurusu, bir diğeri Patent İşbirliği Anlaşması kapsamında WIPO kurumuna yapılan PCT başvurusudur. Patent sahibinin pazarına göre fayda maliyet analizleri yapılarak, ülkelere doğrudan veya topluluk başvurularından uygun olan seçenek ile başvuru yapılabilir.
PCT başvurusu, Türkiye’nin de taraf olduğu 153 üye ülke için süreçleri belli bir kısma kadar devam ettiren bir topluluk başvurusudur. Bir tescil mercii değildir. Rüçhan tarihinden itibaren 30 ay içerisinde de PCT topluluğuna üye olan ülke ve bölgelere dağılım yapılmakta ve devam eden süreçler giriş yapılan ülkelerin mevzuatına uygun olarak tamamlanmaktadır.
EPO ise bir tescil merciidir yani Avrupa Patent Ofisi’ne yapılan patentler tescile kadar üye ülkeler adına tek bir kanal tarafından ilerletilir. Tescil olduktan sonra, tescil yayını tarihinden itibaren 3 ay içerisinde üye olan ülkelere validasyon dediğimiz giriş talebinde bulunulmaktadır.
Genel olarak yenilikçi çözümleri koruma yollarını bu şekilde özetleyebiliriz. Görsellik Endüstriyel Tasarım ile korunurken, fonksiyonelite patent veya faydalı model ile korunmaktadır. Yenilikçi çözümler için bir patent başvurusu yapmadan önce, yukarıda da bahsettiğim üzere mutlaka yenilik ön araştırması yapılmasını tavsiye etmekteyim. Böylece gerçekten yenilikçi bir çözüm geliştirip geliştirmediğimizi de görmüş oluruz. Zira bizim için yeni olan bir gelişme dünyada daha önce geliştirilmiş olabilir. Yazıyı sonlandırmadan ufak bir öneri paylaşmak isterim, yenilikçi bir çözüm geliştirme (Ar-Ge) aşamasında da patent verilerinden faydalanılması önermekteyim. Böylece sektörde var olanı görüp daha rekabetçi ürünler geliştirilebileceğini düşünüyorum.
Teşekkürler
Tuğba ÖZTÜRK
ERDEM KAYA PATENT / İş Geliştirme Müdürü
Patent Vekili – Malzeme Yük. Müh.
