Ar-Ge indirimi bir bakış Küresel ve yerel rekabet ortamında şirketlerin büyümelerini ve faaliyetlerini sürdürebilmeleri adına teknoloji odaklı, yenilikçi bakış açısıyla çağa uyum sağlayacak katma değerli üretimlerde bulunmaları büyük önem arz etmektedir.

Ar-Ge faaliyetleri daha yüksek olan ülkelerin ekonomik ve teknolojik anlamda gelişmişlik düzeylerine bakıldığında, bu alanda daha sınırlı çalışmalar yapan ya da hiçbir çalışması bulunmayan ülkelere göre çok daha ileride olduğu yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şirketlerin yaptıkları Ar-Ge harcamalarının, firmalar açısından bir diğer önemli yanı ise kendilerine sağlanan vergisel avantajlar olarak dikkat çekmektedir.

Özetle Ar-Ge, bilim ve teknoloji odaklı, özgün, yenilikçi bakış açısıyla üretim teknikleri geliştirmek için yapılan çalışmalar olarak tanımlanabilir.

Ülkemizde Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri ile Ar-Ge indirimi, 5746 sayılı Araştırma Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Yazımızda Ar-Ge İndirimi ile ilgili bilinmesi gereken detayları bulabilirsiniz.

Ar-Ge İndirimi

1. 5746 sayılı kanun kapsamında, Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi iş birliği projelerinde ve tekno girişim sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının %100’ü Ar-Ge indirimi olarak belirtilmektedir. 

Ar-Ge indirim tutarı, Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca kurum kazancının, Gelir Vergisi Kanunu uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır. Ayrıca ilgili harcamalar aktifleştirmek suretiyle amortisman yolu ile itfa edilir. Böylece firmalar yapmış oldukları Ar-Ge harcamalarını vergi matrahından iki defa indirim konusu yaparak vergisel avantaj sağlamaktadır. Yapılan harcamalar sonucunda bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde, harcama tutarının tamamı doğrudan gider yazılmalıdır. Kazancın yetersiz olması durumunda indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı bir sonraki yıla devreder. Devrolan tutar Vergi Usul Kanunu’nca her yıl belirlenen yeniden değerleme oranı ile değerlenerek kurum kazancından indirim konusu yapılabilir. Bu özellik Ar-Ge İndiriminin, elde edilen hakkın kaybolmaması ve her yıl yeniden değerleme oranıyla değerlenmesi ile enflasyon karşısında değer kaybetmeden kullanılabilmesine olanak sağlamaktadır.

Bu Kanun kapsamında Ar-Ge merkezleri, sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak Kurumlar Vergisi veya Gelir Vergisi mükellefleri için yürüttükleri Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin olarak yaptıkları harcamaların sadece %50’sini Ar-Ge indirimi olarak kullanabilir. Kalan %50’i ise siparişi veren Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri tarafından indirim olarak dikkate alınabilir. Siparişi veren kurum Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefi değil ise Ar-Ge harcamalarının tamamı indirim konusu yapılabilir.

2.İlave Ar-Ge İndirimi

5746 sayılı Kanun kapsamında kurulan ve aşağıda belirtilen göstergelerden herhangi birinde bir önceki yıla göre en az %20 artış sağlayan Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde, o yıl yapılan Ar-Ge, yenilik veya tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artış tutarının %50’si, Ar-Ge ve tasarım indirimine konu edilebilir:

1. Ar-Ge veya tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı
2. Tescil edilen ulusal veya uluslararası patent sayısı
3. Uluslararası destekli proje sayısı
4. Lisansüstü dereceli araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı
5. Toplam araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı
6. Ar-Ge sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı.

3.Ar-Ge Harcaması Olarak Dikkate Alınacak Harcamalar 

Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak aşağıda yer alan harcamalar dikkate alınmaktadır;

1-İlk Madde Malzeme Gideri; her türlü doğrudan ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ara mamul, yedek parça, prototip ve benzeri giderler ile Vergi Usul Kanununa göre amortismana tabi tutulması mümkün olmayan maddi kıymetler. Hammadde ve diğer malzeme stoklarından Ar-Ge ve yenilik veya tasarım faaliyetlerinde fiilen kullanılan kısma ilişkin maliyetler Ar-Ge, yenilik ve tasarım harcaması kapsamındadır.

2-Amortismanlar; Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılan amortismanlardan oluşur. Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti dışında başka faaliyetlerde de kullanılan makine ve teçhizata ilişkin amortismanlar, bunların Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinde kullanıldığı gün sayısına göre hesaplanır.

3-Personel Gideri; Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan Ar-Ge veya tasarım personeliyle ilgili olarak tahakkuk ettirilen ve gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması kapsamında bulunan ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir. 

4-Genel Giderler; Ar-Ge veya tasarım merkezlerinin kira, su, enerji, bakım-onarım, haberleşme, nakliye giderleri ile bu merkezlerde kullanılan makine ve teçhizata ilişkin bakım ve onarım giderleri gibi bu merkezlerde yürütülen faaliyetin devamlılığını sağlamak için yapılan giderleri kapsar. Sigorta giderleri, kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayınlara ait giderler de bu kapsamdadır. Ancak, büro ve kırtasiye gibi sarf malzemelerine ilişkin giderler bu kapsamda değerlendirilmez.

5-Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler; normal bakım ve onarım giderleri hariç olmak üzere, Ar-Ge ve yenilik veya tasarım faaliyetleriyle ilgili olarak işletme dışında yerli veya yabancı diğer kurum ve kuruluşlardan alınan; mesleki veya teknik destek, test, laboratuvar ve analiz hizmetleri ile bu mahiyetteki diğer hizmet alımları kapsamında yapılan ödemelerdir. Bu şekilde alınan hizmetlere ilişkin harcamalar, proje kapsamında gerçekleştirilen toplam harcama tutarının yüzde ellisini geçemez.

6- Vergi, Resim ve Harçlar; doğrudan Ar-Ge ve yenilik veya tasarım faaliyetlerine ilişkin olan ve gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilen vergi, resim ve harçları kapsar. Doğrudan Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinin yürütüldüğü taşınmazlar için ödenen vergiler ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadır.

Ar-Ge merkezlerinde yapılan bir harcamanın Ar-Ge ve tasarım indirimine konu edilebilmesi için bu harcamanın Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamında yapılmış olması önem arz etmektedir.

4.Diğer Kurumlardan Sağlanan Desteklerin Takibi

Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile tasarım faaliyetlerinde bulunan şirketler.; kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge ve yenilik projeleri ile tasarım projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları destekler özel bir fon hesabında tutulur. İlgili destek tutarları, gelir olarak dikkate alınmayacak ve vergi matrahına dahil edilmeyecektir. Ayrıca ilgili destek tutarının hesaplanan Ar-Ge indirim tutarından düşülmesi gerekmektedir. Bu fonun, elde edildiği hesap dönemini izleyen beş yıl içinde sermayeye ilâve dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğratılmış sayılacak ve firmadan tahsil edilecektir.

Küresel anlamda artan rekabet ortamında ülkelerin mücadele edebilirliği, teknoloji odaklı yatırımların yapılması, yeni bilgi ve buluşa dayalı sürdürülebilir katma değerli üretimlerini artırması ile mümkün olacağı kanaatindeyim. Bu alanda ülkelerin yapabileceği en temel şeylerden biri Ar-Ge yatırımlarına ve harcamalarına önem vermek olacaktır. Değişen ve gelişen dünyada Ar-Ge’nin önemi her geçen gün artmakta, Ar-Ge yatırımı yapanların dünya ekonomisinde ve teknoloji alanında söz sahibi olmasını sağlamaktadır. Teknolojinin her geçen gün hayatlarımızın merkezi haline gelmesi Ar-Ge çalışmalarının daha da önem kazanacağına bir işaret olarak algılanabilir.

Cenk Uygun