Dünya’da ve ülkemizde Covid-19 sadece sağlığımızı tehdit etmekle kalmamış; hem genel hem de hane ekonomisi üzerinde de oldukça olumsuz etkilere neden olmuştur. Bu etkilerden biri kısa çalışma tasarrufudur. Kısa Çalışma Ödeneği ise bu önlemin muhasebeleştirilmesi için kullanılan kavramdır.
Çoğumuz bu süreçte sosyal mesafeyi korumak ve bulaşma riskini azaltmak için işyerlerine geçici veya süre kıstası olmaksızın gidemezken; ilgili durumun hem işçi hem de işveren ekonomisi açısından ciddi sorunlar ortaya çıkaracağının kaçınılmaz olduğu öngörülmüştür.
İşte bu öngörü doğrultusunda 4447 Sayılı İşsizlik Kanunu’nun Ek 2’inci maddesinde yer alan “Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan” “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği” başlıklı uygulama 2020/Mart sonu uygulaya girmiştir.
Ödenek süre belirlenmesi hususunda ise “Cumhurbaşkanlığı” yetkili kılınmıştır.
Kısa çalışma ödeneği uygulaması bakımından “Genel Ekonomik Kriz”
Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlardır.
Kısa çalışma uygulaması bakımından “Bölgesel Kriz”
Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlardır.
Kısa çalışma uygulaması bakımından “Sektörel Kriz”
Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlardır.
Kısa çalışma uygulaması bakımından “Zorlayıcı Sebepler”
İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır.
Kısa çalışma kapsamında;
- İşçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi,
- Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi,
hizmetleri sağlanmaktadır.
Peki hangi şartlarda Kısa Çalışma Ödeneği uygulanabilir?
4447 Sayılı İşsizlik Kanunu’nun Geçici 23’üncü maddesine göre;
- Yapılan kısa çalışma isteğinin onaylanmış olması,
- Kısa çalışmaya tabi tutulan çalışanların, kısa çalışma başlama tarihinden önceki 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son 3 yıl içerisinde en az 450 gün süreyle prim ödenmiş olması gerekmektedir. Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam eder.
Uygulama süresi hangi tarihte bitmektedir?
Hem 2020 hem de 2021 yılları içerisinde ilgili destekten faydalanma süreleri birkaç kez uzatılmış; son olarak 23 Nisan 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile 1 Nisan’dan itibaren ilgili yardım tekrar 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılmıştır.
Kısa Çalışma Ödeneği Tutarı Nasıl Hesaplanır?
Yine 4447 Sayılı İşsizlik Kanunu’nun Ek 2’inci maddesinde, kısa çalışma ödeneğinin; işçinin günlük ücreti üzerinden hesaplanacağı yer almaktadır. İşçinin günlük ücretinin tespiti ise işçinin son 12 aylık ücretinin ortalaması dikkate alınarak gerçekleştirilmektedir.
Tespiti gerçekleştirilen günlük ücretin %60’ı kısa çalışma ödeneği olarak işçiye ödenir. Kısa çalışma ödeneğin SGK primi ve Gelir Vergisi kesintisine tabi değilken; sadece ücret damga vergisine tabi tutulmaktadır.
Alt limit olarak asgarin ücretin %60’ı, üst limit ise asgari ücretin 1,5 katının %60’ı olarak sınırlandırılmıştır.
2021 yılı ilk 6 ay asgari ücretleri dikkate alındığında üst sınır günlük 178,88 TL (Aylık 5.366,25 TL) iken alt sınır 71,55 TL (Aylık 2.146,50 TL)’dir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesinde, haftalık çalışma süresinin 45 saat olduğu, aksi kararlaştırılmadıkça bu sürenin çalışma günlerine eşit olarak dağıtılacağı hükme bağlanmaktadır. Buna istinaden, haftanın 6 günü çalışılan bir iş yerinde günlük çalışma süresi 7,5 saat olacaktır.
Diğer yandan aynı Kanunu’nun “Yarım Ücret” başlıklı 40’ıncı maddesinde, “Zorlayıcı sebeplerle çalışmayan ya da çalıştırılamayan işçiye bu bekleme süresinden bir haftaya kadar yarım gün ücret ödenir.” hükmü yer almaktadır.
“Zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanun’un 24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı kanunun 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.
Yedi Günlük Yarım Ücret Hesabının Bordro ve Aylık Prim Hizmet Bildirgesine Yansıtılması
- İşyerinde Faaliyetlerin Geçici Olarak Kısmen Durdurulması Hali
Örneğin;
Öncelikle 4447 sayılı kanunda belirtilen haftalık çalışma süresinin 1/3 oranında azaltılması halinde 30 saat çalışılacaktır.
Günlük Ücretin Brüt 150 TL olduğu varsayımıyla;
Çalışılan Gün Sayısı : 30 saat / 7,5 saat = 4 Gün
Çalışılmayan Gün Sayısı : 7 Gün – 4 Gün = 3 Gün
İşçiye Yapılacak Ödeme : (GTÜ x Çalışılan Gün) + (YGÜ x Çalışılmayan Gün)
*GTÜ: GÜNLÜK TAM ÜCRET
*YGÜ: YARIM GÜNLÜK ÜCRET
İşçiye Yapılacak Ödeme : (150 TL x 4 Gün) + (75 TL x 3 Gün) = 750 TL bordroya dahil edilir.
Aylık Prim ve Hizmet Bildirgesinde çalışılmayan süreye isabet eden yarım günlük ücret tutarı prime esas günlük kazanç sınırı olan 119,25 TL’den düşük olduğu için; asgari limit olan 119,25 TL’den sağlanacaktır.
Yani Aylık Prim ve Hizmet Bildirgesinde 600 TL ye ilave olarak 357,75 TL (119,25 TL x 3 Gün) dikkate alınacaktır.
Kısa çalışma ödeneği başlama tarihinden itibaren ilk 7 gün sonrasındaki günler eksik gün olarak bildirilecek ve ücret ödemesi yapılmayacaktır. Eksik gün kodu olarak ise “18-Kısa Çalışma Ödeneği” seçilmelidir.
- İşyerinde Faaliyetlerin Geçici Olarak Tamamen Durdurulması Hali
Yine günlük brüt ücretin 150 TL olduğu varsayımıyla;
(75 TL x 7 Gün) = 525 TL olarak hesaplanır ve bordroya dahil edilir.
Fakat yine Aylık Prim ve Hizmet Bildirgesinde, 75 TL’nin prime esas günlük kazanç sınırı olan 119,25 TL’den düşük olması sebebiyle günlük 119,25 TL dikkate alınarak 7 gün için 834,75 TL bildirilecektir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Muhasebeleştirilmesi Nasıl Yapılır?
Yine aynı günlük brüt tutar olan 150 TL’yi aldığımız varsayarsak;
Günlük Ortalama Brüt Kazanç (*) : 150 TL
Günlük Brüt Kısa Çalışma Ödeneği : 90 TL (150 TL x %60(**))
Günlük Damga Vergisi Kesintisi : 0,68 TL (150 TL x %0,759)
Günlük Net Kısa Çalışma Ödeneği : 89,32 TL
Aylık Net Kısa Çalışma Ödeneği : 2.679,60 TL (89,32 TL x 30)
* İlgili tutar aylık asgari ücret tutarının %150’sini geçmemektedir.
** Alt limit olarak asgarin ücretin %60’ı, üst limit ise asgari ücretin 1,5 katının %60’ı olarak sınırlandırılmıştır.
——————————————————————————————————————
770.01 Ücret Giderleri 2.700,00 TL
360.01 Ücret Damga Vergisi 20,40 TL
335.01 Personele Borçlar 2.679,60 TL
——————————————————————————————————————
Not:
- 5510 sayılı Kanunun 60-1/e bendine göre, kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kimseler genel sağlık sigortalısı sayılır.
- İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için, 5510 sayılı kanun kapsamında ödenecek GSS primi, İşsizlik Sigortası Fonu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılır.
- Kısa çalışma ödeneği esnasında, işyerine fiili olarak gelip çalışanların, bu çalışmaları sonucu elde ettikleri kazançlar için aylık prim ve hizmet belgesi normal olarak verilir.
Saygılarımla,
Zeki AVCI
