Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon muhasebesi nedir? Bir ekonominin genel fiyat seviyelerindeki artışın, gelir ve harcamalar üzerindeki etkisini analiz etmeye yönelik bir muhasebe dalıdır. Enflasyon, bir ülkenin para biriminin değer kaybı olarak tanımlanırken, enflasyon muhasebesi bu değer kaybının ekonomik faaliyetler üzerindeki etkilerini ölçer. Bu dal, genellikle para politikalarının etkilerini değerlendirmek ve ekonomik karar alma süreçlerine rehberlik etmek için kullanılır.

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon muhasebesi, işletmelerin mali tablolarında bulunan parasal olmayan kalemlerin, tabloların hazırlandığı andaki satın alma gücünü yansıtacak şekilde düzeltilmesini sağlar. Bu düzeltme, ilgili miktarların enflasyon düzeltme katsayısı ile çarpılarak tekrar hesaplanmasıyla gerçekleşir. Böylece, finansal tabloların enflasyonun etkisinden arındırılmış hale gelir. Enflasyon muhasebesi, işletmelerin gerçek değerlerini daha doğru bir şekilde yansıtmasına ve karar alma süreçlerinde daha sağlıklı bilgiye dayanmasına olanak tanır.

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon Muhasebesi Hangi Koşullarda Uygulanır?

Mükellefler, fiyat endeksindeki artışın, son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan fazla olduğu durumlarda mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmalıdır. Bu düzenleme, işletmelerin finansal tablolarının enflasyonun etkilerinden arındırılarak daha gerçekçi ve güvenilir bir şekilde sunulmasını sağlar. Enflasyon düzeltmesi, işletmelerin varlıklarının ve borçlarının gerçek değerini yansıtarak finansal tabloların doğru bir şekilde analiz edilmesine ve karar alma süreçlerine daha sağlam bir zemin oluşturur.

Geçici Vergi Dönemlerinde Enflasyon Muhasebesi

Mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonunda mali tabloları hazırlamak ve enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlüdür. Geçici vergi dönemlerinde, son üç hesap dönemi yerine üç aylık dönemlerin son ayı dâhil önceki otuz altı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son on iki ay esas alınır. Bu düzenleme, işletmelerin finansal tablolarının güncelliğini ve doğruluğunu sağlamaya yöneliktir.

Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinde yapılan düzeltmeler, takip eden geçici vergi dönemlerinde ve dönem sonunda da uygulanır. Bu düzenleme, mali tabloların sürekli güncel ve doğru olmasını sağlar, işletmelerin finansal durumunu tutarlı bir şekilde yansıtır ve karar alma süreçlerine katkı sağlar.

Düzeltme İşlemine Tabi Tutulacak Mali Tablolar

213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı bendinin (b) alt bendine dayanarak, enflasyon düzeltmesi gerektiren mükellefler, mali tablolar arasından sadece BİLANÇO’nun enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasının uygun olduğuna karar verilmiştir.

Enflasyon Düzeltmesini Kimler Uygulayacak?

a) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak, b) Bilanço esasına göre defter tutmak.

Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dahil olmak üzere; gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesine tabi olacaktır. Bu düzenleme zorunlu olarak uygulanacaktır.

Adi Ortaklıklarda Enflasyon Düzeltmesi

Adi ortaklıkta, enflasyon düzeltmesi adi ortaklığın bilançosu üzerinden yapılacak ve düzeltme sonucu tespit edilen kâr veya zarar, ortaklar tarafından hisseleri oranında kendi kazançlarına dahil edilecektir.

Kazançları İstisna ve Olanların Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulması

Gelir/kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmakla birlikte kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisna olan, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler de enflasyon düzeltmesi hükümlerine göre düzeltme yapmak zorundadırlar.

Kimler Enflasyon Düzeltmesi Uygulayamaz?

İşletme hesabı esasına (zirai işletme hesabı dahil) göre kazançlarını tespit eden ve serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler, enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak, amortismana tabi iktisadi kıymetlerini bu Tebliğe uygun olarak düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tabi tutabilirler.

Özel Durumları Gerektiren Durumlarda Enflasyon Düzeltmesi

• İş bırakma, tasfiye, devir, birleşme veya nevi değişiklik gibi durumlarda, ilgili hesap döneminin sonuna ait bilançonun düzeltilmesi gereklidir.
• Faaliyetlerine 2023 hesap döneminden sonra başlayan ve bilanço esasına ilk defa geçen mükellefler, ilk düzeltme işlemlerini geçiş yaptıkları tarihte geçici 33 üncü maddeye ve Tebliğin üçüncü bölümüne göre gerçekleştireceklerdir. Daha sonraki düzeltmeler ise mükerrer 298 inci maddeye ve Tebliğin dördüncü bölümüne uygun olarak yapılacaktır.
• Bilanço esasında defter tutarken, işletme hesabı esasına geçen mükellefler, 31/12/2023 tarihli bilançoyu düzelterek, 1/1/2024 tarihinden itibaren işletme hesabı kayıtlarını ve envanterini düzeltilmiş bilançodaki değerlere göre düzenlemek durumundadır.

Enflasyon Düzeltmesinde Uygulanacak Adımlar

Enflasyon Düzenlemesinde uygulanması gereken adımlar şunlardır:

Parasal Olmayan Kıymetlerin Belirlenmesi

Parasal olmayan kıymetler, gayrimenkuller, makine ve ekipmanlar, taşıtlar, patentler, ticari markalar gibi işletmenin faaliyetlerini sürdürmek için kullandığı, finansal değeri bulunan ancak likit olmayan varlıkları ifade eder. İlk adımda, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak olan parasal olmayan kıymetlerin belirlenmesi gerekmektedir.

Esas Değerlerin Belirlenmesi

Enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak olan esas değerlerin belirlenmesi ikinci adımı oluşturur. Bu adımda, değerlemeye tabi tutulmuş kıymetlerin, değerleme sonrası değerleri dikkate alınır. Bu değerler, düzeltilmiş tutarların hesaplanmasında kullanılacaktır.

Düzeltme Tarihi ve Katsayıların Belirlenmesi

Üçüncü adımda, düzeltmeye konu tarih tespit edilir ve bu tarih için uygulanacak katsayılar belirlenir. Enflasyonun etkisi altında olan dönemlerdeki değişim oranları, bu katsayıların hesaplanmasında önemli bir rol oynar.

Düzeltme İşlemlerinin Gerçekleştirilmesi

Bbelirlenen düzeltme katsayıları ile düzeltmeye esas değerler çarpılarak, parasal olmayan hesapların düzeltilmiş tutarları bulunur. Bu işlem, enflasyon düzeltmesinin tamamlanmasını sağlar ve mali tabloların doğru bir şekilde yansıtılmasını sağlar.

Düzeltme Farklarının Tespiti ve Muhasebe Kayıtlarının Düzenlenmesi

Beşinci adımda, düzeltilmiş tutarlar ile asıl değerler arasındaki farklar tespit edilir. Bu farklar, enflasyon düzeltmesi sonucunda ortaya çıkan değer değişikliklerini yansıtır. Ardından, gerekli muhasebe kayıtları düzenlenir ve bu farklar ilgili hesaplara geçirilir.

Bilanço Güncellemesi

Altıncı adımda, düzeltilmiş parasal olmayan kıymetlerin yeni değerleri bilançoya yansıtılır. Enflasyon düzeltmesi sonucunda elde edilen güncel değerler, işletmenin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını daha doğru bir şekilde yansıtacak şekilde bilanço üzerinde gösterilir. Bu adım, mali tabloların güncellenmesini sağlar ve işletmenin finansal durumunun net bir şekilde anlaşılmasını sağlar.

Düzenleme Tarihleri

Menkul kıymetler ve mali duran varlıkların değerlenmesinde alış bedeli esas alınır ve bu nedenle düzeltmeye esas alınan tarih, söz konusu varlıkların satın alma tarihidir. Stoklar, gelecek dönemlere ait giderler, maddi olmayan duran varlıklar gibi unsurlar için ise defterlere kayıt tarihi referans alınır.

Avanslar, depozitolar, teminatlar gibi nakit olarak ödenmiş sermaye kalemleri için tahsil tarihi esas alınırken, ayni sermaye için mülkiyetin intikal ettiği tarih dikkate alınır. Kâr yedekleri ve sermaye artışları için ise tescil tarihi belirleyici olur.

Devir işlemleri ve birleşmelerde ise, ilgili varlıkların devir veya birleşme işlemine dahil olduğu tarihler esas alınır. Ayrıca, kayıtlara giriş tarihi belli edilemeyen iktisadi kıymetler için işletmenin kuruluş yılı veya faaliyete geçtiği yılın ilk ayı referans olarak belirlenir.