Gelir vergisi mükellefleri basit ve gerçek usul olmak üzere ikiye ayrılır. Basit usulde vergilendirme; beyan ve ödeme gibi konularda kolaylık sağlayan bir sistemdir. Sizin için hazırladığımız bu içeriği okuyarak söz konusu vergilendirme prosedürü hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Basit Usulde Vergilendirme Nedir?

Basit usulde vergilendirme, temelde küçük ölçekli işletmeler için geliştirilen bir sistemdir. Bu sistemin temel amacı, söz konusu işletmelerin vergi yükünü azaltarak ödeme ve beyan süreçlerini kolaylaştırmaktır. Basit usul, genellikle esnaf, zanaatkâr gibi küçük işletmeler için uygulanır. Kazancın basit hesaplandığı bu yöntemde detaylı mâli tablo hazırlama gibi gereksinimler söz konusu değildir. Vergilendirme usulü, karmaşık formaliteler ve defter tutma yükümlülüğü gerektirmediği için basit olarak adlandırılır.

Basit Usul Vergilendirme ile Gerçek Usul Arasındaki Fark Nedir?

Basit ve gerçek usul arasındaki farklar Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilir. Bu farklar genel olarak aşağıdaki gibidir.

• Basit usul küçük işletmeleri, gerçek usul ise daha geniş çaplı şirketleri kapsar.
• Basit usulde kazanç; gelir ve giderler ile alış-satış arasındaki fark ile hesaplanır. Gerçek usulde detaylı bir gelir-gider hesabı yapılır.
• Gerçek usulde defter tutma zorunluluğu bulunur. Basit usulde böyle bir yükümlülük yoktur.
• KDV ve stopaj yükümlülüğü basit usulde vergilendirilen işletmeler için geçerli değildir. Gerçek usulde ise böyle bir yükümlülük söz konusudur.
• Basit usule göre vergi veren işletmelerde beyanname süreci daha az detaylıdır. Gerçek usulde ise detaylı ve kapsamlı bir beyanname hazırlamak gerekir.
• Basit usulde yıllık gelir vergisi beyannamesi verilir. Gerçek usulde ise aylık veya üç aylık periyotlarla beyan verilmesi gerekebilir.

2023 Basit Usul Hadleri

2023 basit usul hadleri şu şekildedir:

• Alım satım işiyle uğraşan kişiler için; satın alınan malların yıllık alım tutarının 440.000 TL’yi yıllık satış tutarının ise 700.000 TL’Yi aşmaması gerekir.
• Hizmet sektöründe olan kişiler için yıllık gayri safi hasılatın 220.000 TL’Yi aşmaması gerekir.
• Alım/satım ve hizmet faaliyetlerini bir arada yapan işletmeler için yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamı 440.000 TL’yi geçmemelidir.

Gerçek Usulden Basit Usule Geçiş Mümkün Müdür?

Gerçek usul kategorisine giren işletmeler gerekli koşulların oluşması hâlinde basit usulde vergilendirmeye dâhil olabilir. İşletmenin kazancında bariz bir değişiklik görülmesi ve söz konusu kârın basit usul hadleri içinde yer alması hâlinde böyle bir geçiş yapılabilir. Bunun için arka arkaya iki hesap dönemindeki iş hacminin özel şartlarda belirtilen hadlerden düşük olduğunun tespit edilmesi gerekir.

İşletmeler, basit usule geçmek istiyorlarsa bunu yazılı olarak belirtebilirler. Kazancın yukarıda bahsedilen hadlerin altına düşmesi durumunda talep kabul edilebilir. Diğer yandan, bu geçiş şartların gerçekleşmesini takip eden takvim yılından başlar. Örnek olarak, 2023 yılı yıl sonunda basit usul hadleri sınırları içinde kazanç elde eden bir işletme bu statüye 2024 yılından itibaren sahip olabilir.

Basit Usulde KDV İstisnası Nasıl Gerçekleşir?

KDV istisnası, küçük işletmelerin vergi yükünü azaltmak ve faaliyetlerini kolaylaştırmak için yapılan bir uygulamadır. Basit usule tabi olan mükellefler bu vergiden istisnadır. Söz konusu muafiyet durumu KDV Kanunu’nun 17/4-a bendiyle belirtilir.

Muafiyet konusunda dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır. Söz konusu istinadan yararlanan işletmelerin faturalarına “KDV dâhildir” ifadesi eklememeleri gerekir. Bu verginin faturaya eklenerek satış fiyatına dâhil edilmesi durumunda işletme beyan yükümlülüğüne sahip olur. Diğer yandan, ödeme muafiyeti beyan yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İşletmeler Katma Değer Vergisinden müstesna olsalar dâhi beyanlarını zamanında yapmakla yükümlüdür.

Basit Usulde Gelir Vergisi İstisnası Nasıl Gerçekleşir?

Basit usulde gelir vergisi istisnası, 7338 Sayılı Kanun kapsamında gerçekleşir. Bu yasa kapsamında Gelir Vergisi Kanununa eklenen mükerrer 20/A maddesiyle belli hadlerin altında kazanan küçük işletmeler söz konusu ödemeden muaf tutulmuştur. Başka bir ifadeyle, basit usule tabi olan şirketler belli bir limitin altında kazanç elde etmeleri durumunda gelir vergisi ödemek zorunda değildir. Söz konusu işletmeler için beyanname yükümlülüğü de bulunmaz. Ancak, bahsedilen şirketlerin gerçek usule geçmeleri durumunda hem beyan hem de ödeme yükümlülüğü başlar.

Basit Usule Tabi Olmanın Şartları Nelerdir?

Basit usule tabi olmanın şartları şunlardır;

Genel Şartlar

• Bilfiil çalışmak: Mükellefin kendi işyerinde çalışıyor olması basit usulun temel koşulları arasındadır. Seyahat, hastalık, askerlik gibi durumlar sebebiyle işyerini başkasına emanet etmiş olmak bu durumu bozmaz. Diğer yandan, mükellefin ölümü sebebiyle iş sahibinin eşi veya çocukları işi devam ettirirse aynı durum devam eder.
• Mülkiyet Durumu: Basit usulde emsal kira bedeliyle ilgili koşullar da bulunur. İş yeri mülkiyeti iş sahibine aitse emsal kira bedeli, kiralıksa ise yıllık ödenen ücret belirli sınırları aşmamalıdır. Bu ücretler büyükşehir belediyelerinde ve diğer şehirlerde farklıdır.
• Gerçek Usulde Vergilendirme: Gelir vergisi mükellefleri basit usulde değerlendirilemez.

Ortaklıklar İçin Belirlenen Koşullar

Ortaklıkların basit usule tabii olup olmayacağı iş hacmi ölçüleri ve yıllık kira bedelleriyle belli olur. Burada bütün ortakların aynı statüde olması önemlidir. Paydaşlardan birinin gerçek usule tabi olması hâlinde bu durum diğerleri için de geçerli olur.

Özel Şartlar

• Alım/Satım Miktarı: Basit usul için belirlenen hadlerde yıllık alım/satım limitleri yer alır. Bu tutarlar, yıllara göre belirlenen limitleri aşmamalıdır. Söz konusu limitler yıllık enflasyona göre değişiklik gösterebilir.
• Satış Dışında İş Yapanlar İçin Gereken Koşullar: Hizmet ve diğer sektörlerde iş yapan işletmeler için gayrisafi hasılat baz alınır. Hasılatın belli sınırları aşmaması gerekir. Bu miktar, enflasyon rakamlarına göre değişiklik gösterir.

Basit Usul Vergilendirmeden Kimler Yararlanamaz?

Aşağıdaki türden işletmelerin basit usulde vergilendirme sisteminden yararlanması mümkün değildir.

• Kollektif ve komandit şirketlerle bunların ortakları.
• İkrazat işiyle uğraşan işletmeler.
• Kıymetli maden ve mücevherat alım satımı yapan kişiler.
• Gelir Vergisi Kanunun 94’üncü maddesinde bahsedilen kurumlara yönelik inşaat ve onarma işi yapanlar veya bu şekilde taahhütte bulunanlar.
• Sigorta prodüktörleri.
• Reklam işiyle uğraşanlar ya da bu işlere aracılık edenler.
• Gayrimenkul alım satımı ile uğraşanlar.
• Gemi alım satımı ile uğraşanlar.
• Tavassut işiyle uğraşanlar.
• Maden işletmesi, taş, kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işleten kişiler.
• Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar.
• Treyler, çekici ve benzeri iş makinelerinin sahipleri ve işleticileri.

Basit Usul Vergilendirme Kazanç Tespiti Nasıl Olur?

Basit usulde ticari kazanç tespiti bir hesap dönemi içinde elde edilen gelir ile gider arasındaki farkla belli olur. Bu fark, alınması ve verilmesi mecburi olan bütün maliyetleri içerir. Hasılat belgelerindeki yazılı tutarlar hesaplanır. Bu hesap sonucunda işletmenin söz konusu usule tabii olup olmayacağı belli olur.

Basit Usule Tabi Ticari Kazançtan İndirim Yapılabilecek Konular Nelerdir?

Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu maddesi uyarınca belirlenen bazı konularda ticari kazançtan indirim yapılabilir. Bu konular şunlardır;

• Sigorta primleri
• Eğitim ve sağlık harcamaları
• Yıllık kazanç indirimi
• Engellilik indirimi
• Bağış ve yardımlar
• Sponsorluk harcamaları
• Cumhurbaşkanlığı tarafından başlatılan yardım kampanyalarına yapılan bağışlar
• Kızılay ve Yeşilay’a makbuz karşılığı yapılan bağışlar
• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu ile Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapılan bağışlar
• Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumuna yapılan bağışlar ve yardımlar
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna yapılan bağışlar
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumuna yapılan bağışlar.