Özellikli durumlarla karşılaşıldığında, işletmelerin finansal yönetim stratejilerinde enflasyon düzeltmesine odaklanması kritik bir öneme sahiptir. Bu durumlar, işletmelerin gelir ve giderlerini doğru bir şekilde analiz etmelerini gerektirir. Söz konusu işlem mevcut ekonomik koşulları göz önünde bulundurarak finansal verilerin gerçek değerlerine dönüştürülmesini içerir. Doğru bir düzeltme stratejisi, işletmelerin sağlıklı bir finansal analiz yapmasına ve geleceğe yönelik doğru kararlar almasına yardımcı olur.
Özellikli Durum Arz Eden Hâller Hangileridir?
Enflasyon düzeltmesinde özellikli durumlar şunlardır:
Tasfiye
Tasfiye durumu, bir işletmenin faaliyetlerini sonlandırma sürecini ifade eder. İşletmenin varlıkları satılarak borçları ödenir ve kalan miktar hissedarlar arasında paylaştırılır. Bu süreçte enflasyon düzeltmesi, varlıkların gerçek değerlerine göre hesaplanarak tasfiye sonucunda doğru finansal bilançonun oluşturulmasını sağlar.
İş Bırakılması
İş bırakılması durumunda, bir işletme belirli bir faaliyet veya iş kolunu sonlandırır. Bu durumda, işletme varlıklarını satarak elde ettiği geliri, faaliyetleri sona erdirme maliyetlerini karşılamak için kullanır.
Devir
Bir işletmenin devri, işletme sahibinin işletmeyi başka birine devretmesi anlamına gelir. Bu süreçte, işletmenin varlıkları ve borçları devir alıcıya devredilir.
Birleşme
Birleşme, iki veya daha fazla işletmenin bir araya gelerek tek bir işletme haline gelmesidir. Bu süreçte, birleşen işletmelerin varlıkları ve borçları birleştirilir.
Özellikli Durumlarda Enflasyon Düzeltmesi Nasıl Yapılır?
Enflasyon düzeltmesi gereken özellikli durumlar, 31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla faal olan ve 2024 takvim yılı veya sonrasında ilk kez bilanço esasına geçen mükellefleri içerir. Bu durumda, mükellefler ilk düzeltme işlemlerini bilanço esasına geçtikleri tarih itibarıyla geçici 33 üncü madde ve ilgili tebliğ hükümlerine göre gerçekleştireceklerdir. Ayrıca, 31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla bilanço esasında defter tutarken 1 Ocak 2024 tarihi itibarıyla işletme hesabı esasına geçen mükellefler de enflasyon düzeltmesi yapmak için gereken şartları taşıdıklarından, 31 Aralık 2023 tarihli bilançoyu düzelterek 1 Ocak 2024 tarihi itibarıyla işletme hesabı kayıtlarını ve envanterini düzeltilmiş bilançodaki değerlere dayandırmak zorundadır.
Tasfiye Hâlinde Düzeltme İşlemleri
Tasfiye süreci, bir işletmenin faaliyetlerini sonlandırma kararı aldığı ve varlıklarını satışa çıkardığı bir durumu ifade eder. Tasfiye kararı alındıktan sonra, sürecin tamamlanma zamanı oldukça önemlidir ve bu durum, finansal raporlamayı etkileyebilir.
Özellikle, 2023 hesap dönemi sonundan önce tasfiye kararı alınarak ve bu tarihten önce tasfiyenin sonuçlandırıldığı durumlarda, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi gerekmeyecektir. Ancak, tasfiyenin 2023 hesap döneminden sonra tamamlanması durumunda, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi gerekecektir. Bu, işletmenin finansal durumunun doğru bir şekilde yansıtılmasını sağlayacaktır.
İş Bırakılması Hâlinde Enflasyon Düzeltmesi
İşin bırakılması, bir işletmenin belirli bir faaliyet veya iş kolunu sonlandırma kararı aldığı durumu ifade eder. Bu durumda, işletmenin finansal durumu ve raporlaması önemli bir rol oynar.
Özellikle, 2024 hesap dönemi içerisinde işin bırakılması halinde, yeni hesap dönemine ilişkin olarak ortaya çıkan ve kıst dönem için beyanname verilmesini gerektiren bir durumun oluşması nedeniyle 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekir.
Devir ve Birleşme İşlemleri Sonrasında Enflasyon Düzeltmesi
Devir ve birleşme işlemleri, işletmeler arasında gerçekleşen önemli ticari faaliyetlerdir ve finansal yönetim açısından dikkatle ele alınması gereken durumlardır.
Özellikle, 2023 hesap dönemi sonundan sonra 5520 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde gerçekleşen devir ve birleşme hallerinde, devir veya birleşmenin bünyesinde gerçekleştiği kurum, ortadan kalkan şirketin 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutacaktır. Bu, işletmeler arasındaki varlık ve borçların doğru bir şekilde değerlendirilmesini ve finansal tabloların güvenilir bir şekilde sunulmasını sağlar.
Nev’i Değişikliği Hâlinde Düzeltme İşlemleri
Nev’i değişikliği, bir işletmenin türünde veya faaliyet alanında önemli bir değişiklik yapması durumunu ifade eder. Bu tür değişiklikler, işletmenin finansal raporlama süreçlerini etkileyebilir ve dikkatle ele alınması gereken bir durumdur.
Özellikle, 2023 hesap dönemi sonundan sonra gerçekleşen nev’i değişikliği hallerinde, nev’i değişikliği nedeniyle tüzel kişiliği sona eren kurumun, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançosunun düzeltilmesi gerekmektedir. Bu, işletmenin finansal durumunun doğru bir şekilde yansıtılmasını ve güvenilir finansal raporların oluşturulmasını sağlar.
Özellikli Durumlarda Nelere Dikkat Edilmesi Gerekir?
Özellikli durum olarak bilinen hâllerde dikkat edilmesi gereken konular şunlardır:
- Enflasyon Düzeltmesi Başlangıç Tarihi: Enflasyon düzeltmesine tabi tutulan kıymetlerde esas alınacak en eski tarih, 31 Aralık 2004 tarihli bilançodaki değerdir. Bu nedenle, enflasyon düzeltmesi yapılacak varlıkların değerinin doğru bir şekilde belirlenmesi için bu tarih dikkate alınmalıdır.
- Yeniden Değerleme Sonrası Değer: Yeniden değerleme yapılmış kıymetler için ise yeniden değerleme sonrası değer dikkate alınır. Yeniden değerleme yapılan varlıkların değerinin belirlenmesinde bu son değerler esas alınmalıdır.
- Enflasyon Düzeltmesi Yapılan En Son Dönem: Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltmesi şartlarının yeniden oluşması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır. Bu durumda, en son yapılan düzeltme işlemleri göz önünde bulundurularak yeni düzeltme işlemleri gerçekleştirilmelidir.
- Yeniden Değerleme ve Amortismanlar: VUK 298/Ç(12) hükmüne göre yeniden değerleme yapılan hesap döneminden sonra enflasyon düzeltmesi şartlarının yeniden oluşması durumunda, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olan iktisadi kıymetler ile bunlara ilişkin amortismanlar düzeltilmiş son değerleri dikkate alınarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Bu durumda, yeniden değerleme işlemleri ve amortismanlar doğru bir şekilde hesaplanmalı ve enflasyon düzeltmesi işlemleri buna göre gerçekleştirilmelidir.
Yapılmakta Olan Yatırımlarda Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması
Yatırım yaparken enflasyonun etkilerini doğru bir şekilde hesaba katmak önemlidir. Yapılmakta olan yatırımlarda enflasyon düzeltmesi uygulaması şu şekilde gerçekleştirilir:
- Düzeltme Katsayısı Hesaplama: 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan yapılmakta olan yatırımların tutarları, geçmiş her ay sonunda kesinleşmiş harcama tutarları dikkate alınarak düzeltme katsayısı ile çarpılarak hesaplanır. Bu hesaplama, reel olmayan finansman maliyeti varsa bunun düşülmesi şartıyla yapılır.
- Aktifleştirme Tarihi ve Düzeltme Esas Tarihi: Bilançoda yer almayan, ilgili aktif hesabına bilanço tarihinden önce aktarılmış ve yapılmakta olan yatırımlar için düzeltme esas tarihi, aktifleştirme tarihinden değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabının kullanıldığı tarihlerin alınması gerekmektedir.
- Düzeltme İki Aşamada Gerçekleştirilir: Öncelikle her harcama, gerçekleştiği ay sonu itibariyle aktifleştirme tarihine kadar, sonra da aktifleştirilen bedel kül halinde 2023 hesap dönemi sonuna kadar düzeltilir.
Örnek Uygulama:
- İşletme, 05.10.2022 tarihinde 3 Milyon TL değerinde arsa satın almıştır.
- 20.07.2023 tarihinde yapılmakta olan yatırımlar hesabı bakiyesi 252-Binalar hesabına aktarılmıştır.
- 31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltme işlemi gerçekleştirilmiştir.
Enflasyon düzeltmesi işlemleri yapılırken, yatırımın gerçekleşme süreci ve aktifleştirme tarihleri dikkate alınmalıdır.